Allah Kulları Neden İmtihan Eder? Hz. İbrahim’in İbretlik Sınavı
Allah, kullarını neden imtihana tabi tutar? Bu soru, insanlık tarihi boyunca birçok kişi tarafından merak edilmiş ve üzerine derin düşünceler yapılmıştır. İmtihan, sadece bir sınav değil, aynı zamanda kulun yaratılışındaki potansiyeli ortaya çıkaran, onu olgunlaştıran ve hakikati anlamasına vesile olan bir süreçtir. Kur’an-ı Kerim’de sıkça vurgulanan bu kavram, Hz. İbrahim’in Rabbi tarafından kelimelerle imtihan edilmesiyle de önümüze güçlü bir örnek olarak çıkar.
Bakara Suresi’nin 124. ayetinde geçen bu olay, hem Peygamberlerin hem de bizlerin hayatındaki imtihanların hikmetine ışık tutmaktadır. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, meşhur tefsiri Hak Dini Kur’an Dili'nde bu ayeti detaylıca açıklayarak, imtihanın sadece bir sınav olmadığını, aynı zamanda insanın terbiyesi ve manevi gelişimi için büyük bir hikmet taşıdığını belirtmiştir. Peki, Allah, Hz. İbrahim’i nasıl bir imtihanla karşılaştırdı ve bu olaydan çıkarılacak dersler neler? Gelin, detaylara birlikte bakalım.
Hz. İbrahim’in İmtihanı: Sabır, Teslimiyet ve Hikmetin Örneği
“Şunu da unutmayın ki, bir zamanlar İbrahim’i Rabbi birtakım kelimeler ile imtihan etti, o da onları başarıyla tamamladı. Rabbi ona, "Ben seni bütün insanlara imam yapacağım." buyurdu. İbrahim, "Zürriyetimden de yap!" dedi. Rabbi ise, "Zalimler benim ahdime nail olamaz!" buyurdu.” (Bakara, 124, Yazır tefsirindeki meal)
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, “Hak Dini Kur'an Dili” tefsirinde buradaki “imtahan” edilme olayını şöyle açıklıyor:
İptila ve Bela: Tecrübe ve imtihan manasınadır ki, esasen iki farklı anlamı içine alır: Birisi, bir şeyin gizli olan özelliğini, içyüzünü tanımayı istemek; diğeri de o şeyin iyi ve kötü yanlarını, eksik veya üstün taraflarını ortaya çıkarmaktır. Birinci mana, gizliyi ve açığı bilen Cenab-ı Allah hakkında zaten tasavvuru bile mümkün olmayan bir mesele olduğundan, Allah'ın İbrahim’i imtihana çekmesi ancak ikinci anlamıyla ele alınabilir.
Bir de imtihan, imtihan olunan hakkında hayır veya şer bir mihneti, bir zahmeti gerektirir ki, bu bakımdan imtihan kelimesi genellikle zahmetli ve meşakkatli şeyler hakkında kullanılır. Cenab-ı Hakk’ın kullarına ait sorumluluk emirleri de kulun nefsani temayülleri ile Allah’ın rızası arasında dönüp dolaştığından, bir taraftan bir külfet ve zahmeti, diğer taraftan kulda sevap ve azaba sebebiyet verecek hal ve davranışların ortaya çıkmasını gerektiren ve bu bakımdan kulun iyi yönde gelişmesini sağlayan terbiyeye dair özellikler taşıdığından, onlar da tecrübe ve imtihana benzer şeylerdir.
Kulların kendi işlerinde tecrübe ve imtihana dayanan gerçekler üzere amel etmelerini, mücerret nazariyelerle ve soyut düşüncelerle yetinmemelerini öğretmek için bunları emretmiş olabilir. Cenab-ı Allah, İbrahim’e kendi fiilini tecrübe ve imtihan suretinde anlatmak istemiş olabilir. (Yazır, s. 405)
İptila ve Bela: İmtihanın Derin Anlamı
Yazır tefsirinde, "iptila" ve "bela" kavramlarının ne anlama geldiğini ve Allah'ın kullarını neden imtihana tabi tuttuğunu açıklıyor. Daha basit bir şekilde şöyle özetleyebiliriz:
İmtihanın Anlamı:
İmtihan, iki anlam taşır:- Bir şeyin gizli yönünü veya içyüzünü öğrenmek.
- Bir şeyin iyi-kötü yanlarını veya eksik-üstün taraflarını ortaya çıkarmak.
Allah her şeyi zaten bildiği için, O'nun kullarını imtihan etmesi, ikinci anlamla ilgilidir: Kulların iyi veya kötü yönlerini açığa çıkarmak.
İmtihanın Zorluğu:
İmtihan genelde zahmet ve zorluk içerir. Bu zorluklar, kulların hem nefislerini terbiye etmelerine hem de sevap veya günah kazanmalarına neden olur. Bu sayede kullar, iyi yönde gelişebilir.Amacın Öğretmek Olması:
Allah, kullarına sadece teorik bilgiler vermez; onların gerçek hayatta tecrübeler edinmelerini ve bu tecrübeler üzerinden davranmalarını ister. İmtihanlar bu yüzden önemlidir.Hz. İbrahim’in İmtihanı:
Allah, Hz. İbrahim’e bir imtihanla, olayları ve durumu daha iyi anlaması için kendi fiilini (yani yaptığı şeyi) bir tecrübe gibi göstermek istemiş olabilir. Bu, kulların Allah’ın emirlerini anlamaları ve hayata geçirmeleri içindir.
Özetle, imtihanlar Allah’ın bizi eğitme yöntemidir; iyi ve kötü taraflarımızı anlamamızı ve bu dünyada kendimizi geliştirmemizi sağlar.
Kaynak:
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, Cilt 1, Azim Dağıtım, İstanbul.
